Bidden maakt licht. 100 dagen leren van Jezus. Theo van den Heuvel, KokBoekencentrum Utrecht 2021, 264 blz., € 17,99
Bidden in de nacht. Voor wie werken, waken en wenen. Tish Warren, Van Wijnen Franeker 2021, 232 blz., € 19,95
Twee boeken over gebed met ieder een heel eigen insteek. Theo van den Heuvel, voorganger van de Stadskerk Groningen, heeft met Bidden maakt licht een toegankelijk boek geschreven, dat je gedurende honderd dagen erbij kunt pakken en dat in hapklare brokken je meeneemt in gebed. Elke week heeft een ander thema dat in zeven dagen wordt uitgewerkt. Aan het slot van de week is er een reflectie.
Van den Heuvel schetst in dit boek diverse gebedsthema’s waar hij met name aanhaakt bij het leven van Jezus. Hij start in Genesis 1 en laat terloops ook een aantal Psalmen de revue passeren. Het mooie aan dit boek is dat hij evangelische taal voor contemplatie weet te vinden. ‘Bidden is je thuis vinden in het volle licht van Gods liefde’ (26). En: ‘God zelf laat ons verlangen naar het leven waarvoor we bedoeld zijn’ (44). Hij geeft woorden aan bidden als tasten in het duister en roepen in de leegte, al gaat Van den Heuvel daar mijns inziens wel te snel aan voorbij en worden adviezen om deze leegte zo goed mogelijk door te komen te snel gegeven. De titel Bidden maakt licht suggereert door het gebruik van het woord ‘maakt’, ook enige maakbaarheid, die ik ook door het boek heen proef in allerlei praktische tips en adviezen. Tegelijk is licht een gift – een gegeven – en is bidden een ontdekkingstocht te midden van licht en donker. Bidden zelf is een geschenk, zoals Van den Heuvel schrijft (108).
Ik las het boek tegelijk met een boek van een andere veertiger, Tish Warren. In haar boeken – zie ook haar eerdere Liturgie van het alledaagse – is gebed expliciet verbonden met haar persoonlijk leven, dagelijkse praktijken en een stevige theologische inbedding, ook in de traditie. Warren neemt ons mee naar een jaar in haar eigen leven, een jaar waarin dood en lijden de boventoon voert, het plotseling overlijden van haar vader, twee miskramen en een verhuizing. In het ziekenhuis, klaar voor een bloedtransfusie, roept ze uit: ‘Completen! Ik wil de completen bidden’ (14). Completen zijn de nachtgebeden zoals deze in de monastieke traditie en de anglicaanse kerk gebeden worden. Gebeden die mensen vormen, gebeden die ons opnemen in de gebeden door de tijd heen, gebeden die we kunnen bidden als onze woorden beperkt zijn.
Vanuit de woorden ‘wenen, waken en werken’ schept Warren ruimte voor een spiritualiteit waarin verdriet, rouw en pijn naast schoonheid, aandacht en licht staan. En ze neemt de tijd om diep en lang door verdriet, wachten en zwoegen heen te gaan. Hierin laat zij zien dat dit onlosmakelijk bij ons leven hoort. Het is een troostend boek dat ruimte geeft om met lijden te leven en tegelijk te weten dat het duister niet het laatste woord heeft.
Bidden in de nacht verbindt de completen, de nachtgebeden, en andere gebeden uit de traditie aan het alledaagse leven waardoor deze gebeden zich kunnen verinnerlijken. In vergelijking daarmee blijft Bidden maakt licht wat aan de oppervlakte. Het is mooi geschreven in een aantrekkelijke lay-out, maar de scherpe kantjes van de realiteit zijn er ook af. Het is een mooi cadeauboek voor mensen die net gedoopt zijn of belijdenis hebben gedaan, een aanmoediging om biddend te leren leven. En ik ben nog wel benieuwd naar een boek van Van den Heuvel over honderd dagen leven met de Psalmen, waarin andere aspecten van gebed naar voren kunnen komen. Bidden in de nacht zou ik graag cadeau doen aan mensen die open staan om hun eigen kwetsbaarheid onder ogen te zien en die de verbondenheid willen ontdekken tussen oude bronnen en gebeden en hun dagelijks leven.
Ingeborg te Loo, docent Baptisten Seminarium (o.a. Spiritualiteit), bewoner Stadsklooster Arnhem
Comments